Hoorstaat #5 massaprotest en surveillance

In een maandelijkse hoorstaat deel ik wat ik op dat moment beluister. In deze vijfde aflevering besteed ik aandacht aan de geluidsexpositie Undertones in Maastricht, een Stasi-geluidswandeling in Dresden en zomerhoorspelen van Chris Bajema. Muziek is er van o.a. Spoon, Max Taylor en Matthew Hedley Stoppard & The Glass Delusion.

Geen zin of tijd om alles te lezen? Klik dan direct door naar een van de volgende categorieën: live; audiotour & geluidswandeling; podcast & radio; muziek of luister naar de hoorstaat-playlist op Spotify.

Wil je reageren op deze hoorstaat of delen wat jij beluistert? Dat kan via het reactieformulier onderaan dit bericht of mail naar luisterberichten[at]gmail.com

 

Undertones

De Minderbroedersberg in Maastricht ken ik als universiteitsgebouw. Ik ging er naar colleges en maakte er een aantal promoties mee. In de gangen hangen portretten van universiteitsbestuurders. Het ziet er goed onderhouden uit. Representatief. Ik wist dat het gebouw tussen klooster en universiteit als gevangenis dienst had gedaan, maar nu stond ik voor het eerst in de voormalige cellen. Tussen gruis en spinnewebben. Laag plafond, weinig licht van buiten. Ik ademde stof in en stapte de eerste cel binnen.

Op de grond ligt een luidspreker. Zo een die, aan een paal gemonteerd, hoog boven de mensen uit torent. Ik hoor een massa mensen. Hierboven hoor je een fragment. Van tevoren is me verteld dat het om een onbewerkte opname gaat van de massademonstraties op het Taksimplein in Istanbul (in 2013). Uit de luidsprekers in de overige ruimtes komen composities die opgebouwd zijn uit geluiden van verschillende (historische) protesten: een onverstaanbare stem door een megafoon, gejoel, sirenes. In de gang langs de cellen lopen die geluiden in elkaar over, zoals in de opname hieronder.

Helemaal achteraan de door tl-balken verlichte gang is een donkere doorgang. Een kort stuk rood-wit-afzetlint hangt aan de muur. Ik twijfel even of ik verder kan, maar loop dan toch het donkere gangetje in en beland in een donkere ruimte. Er liggen drie luidsprekers op de vloer, maar ik hoor niets. Dan toch geluid. Gedempte schoten, omgeven door stilte. Althans, dat is wat ik denk te horen. Zo verandert het geluid van het massaprotest: van een sterk klinkende massa, via onrustwekkende sirenes naar een angstige stilte en zacht klinkend geweld.

Ik word er stil van en bedenk me hoe ik hiernaar zou luisteren in de voormalige DDR of een andere dictatuur in plaats van in het veilige Nederland. Pas toen ik weer buiten stond, las ik dat in de tijd als gevangenis er niet alleen criminelen maar ook ‘ordeverstoorders’ in de cellen opgesloten zaten. Geen slachtoffers van dictatoriale repressie, maar wel onderworpen aan een zekere willekeur van de staat.

Wil je een indruk krijgen van de ruimtes waarin dit kunstwerk van Espen Sommer Eide, The Distribution of the Audible, is tentoongesteld? Bekijk dan deze video (duur 1 minuut 30). Het kunstwerk maakt deel uit van de geluidsexpositie Undertones, georganiseerd door kunstcentrum Marres. In Marres, Intro in Situ en vier ondergrondse locaties in Maastricht zijn t/m 24 augustus kunstwerken te horen en vaak ook te zien die de ondertonen van de stad hoorbaar maken (openingstijden: woensdag t/m zondag, 12:00-17:00).

Als je de expositie bezoekt, neem dan ook de volgende twee geluidsinstallaties op in je route: de installatie met geluiden van hamerhaaien van Kaffe Matthews in de kluis van de Sint-Pietersberg (zie video) en de klankinstallatie van Graindelavoix in de crypte van de Sint Servaasbasiliek, die gebaseerd is op middeleeuwse gezangen over deze heilige (zie video). Bekijk voor mooi beeldmateriaal van de expositie het blog van Robin Verdegaal.

Terug naar het begin van dit bericht.

live

De afgelopen maand was ik bij twee uitvoeringen van klassieke muziek, beide gerelateerd aan Bach. In Leipzig hoorde ik op 17 juli voor de tweede keer dit jaar het Thomaner jongenskoor in de Thomaskirche, waar Bach cantor was. Op het programma werken van o.a. Bach, Brahms en Mendelssohn en een eigen stuk van een van de schoolverlaters: Julius Sattler.

In het Amsterdamse Vondelpark Openluchttheater speelde Pieter Wispelwey op 27 juli (delen uit de) cellosuites van Bach. Hieronder een kort fragment (eigen opname). Goede opnames vind je o.a. op SoundCloud en Spotify.

Dit najaar treedt Wispelwey o.a. op in Leuven (22/9, 16/10), Antwerpen (3/10), Gouda (5/10), Heemstede (10/10) en Amsterdam (23+25/10). Hier vind je zijn volledige concertagenda, muzikaal begeleid door de courante uit Bachs zesde suite.

Terug naar het begin van dit bericht.

audiotour & geluidswandeling

Dit jaar ging ik een dag eerder op vakantie om in Dresden een bijzondere geluidswandeling te kunnen lopen: ’10 Aktenkilometer Dresden. Ein begehbares Stasi-Hörspiel’. Deze Stasi-geluidswandeling is gemaakt door het Berlijnse productiehuis Rimini Protokoll, waarvan ik eerder de theatervoorstelling 100% Brussel had gezien. Voor de geluidswandeling hebben zij allerlei mensen in Dresden gevraagd hoe zij de controle door de Staatssicherheit beleefd hebben. Aan het woord komen niet alleen mensen die gevolgd en vervolgd werden, maar ook mensen die informatie doorspeelden. Lopend door de stad hoor je o.a. voorgelezen observatieberichten, interviews en archiefopnames.

Het materiaal is geweldig. Zo hoor je iemand die opnieuw zijn eigen Stasi-akte heeft opgevraagd en door later toegvoegde stukken erachter komt dat er nog meer, nog andere mensen over hem hebben geklikt. Iemand anders hoor je vertellen dat het moeilijk is om uit te vinden hoeveel schade de informatie heeft aangericht die hij aan de Stasi doorspeelde. En je hoort de observatieberichten van een psychiater over zijn patiënten. Het is vooral zo sterk om dit te horen op het moment dat je zelf door de stad loopt waarin deze mensen probeerden te leven met de angst van de controlestaat. Het is alsof de audioverhalen als een filter werken en juist die ene periode uit de geschiedenis van de stad zichtbaar en voelbaar maken: die van de DDR-dictatuur.

Dat ik toch niet onverdeeld positief ben over de wandeling heeft met de techniek te maken. Ik had de bestanden vooraf op mijn telefoon gezet zodat ik tijdens de wandeling geen internet nodig zou hebben. De app, Radio Aporee, zou deze bestanden eigenlijk automatisch moeten herkennen en via het gps-systeem automatisch het bestand moeten afspelen behorend bij de plek waar je je op dat moment bevindt. Bij mij bleek de app de off-line bestanden niet te kunnen vinden (noch via synchronisatie in de app, noch door de bestanden volgens de instructie in een bepaalde bestandsmap te zetten). Ik heb toen aan het begin van mijn wandeling wel van internet gebruik gemaakt en ben zo van geluidsfragment naar geluidsfragment gelopen. Nadat ik – al snel – mijn datalimiet had bereikt, heb ik de geluidsbestanden via een andere applicatie (mp3-speler) afgespeeld, terwijl ik – zonder kaart – verder door de stad struinde.

Ik vind het jammer dat ik hierdoor de geluidsfragmenten niet op de plek hoorde waarvoor ze bedoeld waren. De bestanden waren ook niet genummerd en er was geen off-line kaart van de wandeling beschikbaar (een tip die ik de makers nog wil geven). Was dat wel zo geweest, dan had mijn ervaring weinig, maar alsnog wel essentieel afgeweken van de ideale gebruikerservaring: als alles werkt zoals bedoeld, worden via het gps-systeem niet alleen automatisch de geluidsfragmenten afgespeeld, maar ben je via gps ook traceerbaar en kunnen anderen online jouw bewegingen volgen op een virtuele kaart. Zo stelt het Stasi-hoorspel ook vragen bij post-dictatoriale vormen van traceerbaarheid en surveillance.

Terug naar het begin van dit bericht.

podcast & radio

In augustus worden in het wekelijkse hoorspelhalfuur op Radio 1 (in de nacht van vrijdag op zaterdag, 00:00-00:30) hoorspelen uitgezonden van Chris Bajema. Het zijn geen traditionele hoorspelen met grindbakken en krakende deuren, maar lenen de vorm van een ander, realistisch genre, zoals de radio-documentaire bij Casettepost (uitzending 8 op 9 augustus) of de radio-reportage bij Tot hier en niet verder (uitzending 15 op 16 augustus). Ik vind deze verhaalvormen goed werken en ben vooral enthousiast over Cassettepost, vanwege het verhaal, de documentaire vorm en de prachtige hoofdrol van Marcel Musters.

Voor ‘Cassettepost’ schreef Chris Bajema zelf de tekst. De andere drie hoorspelen maakte hij samen met iemand anders. Het op 16 augustus uitgezonden ‘Tot hier en niet verder’ schreef hij samen met Nathan Vecht. Voor ‘I feel your pain’ werkte hij samen met Paulien Cornelisse (uitzending 22 op 23 augustus) en voor ‘Hartmassage’ met Eva Maria Staal (uitzending 29 op 30 augustus).

Verder luisteren? De eerder uitgezonden hoorspelen kun je terugluisteren via woord.nl en het archief van Radio 1 (kies bij Radio 1 voor terugluisteren op dag en uur). ‘Cassettepost’ kun je ook terugluisteren via de VPRO-site.

Verder lezen? Lokien de Bie schreef een artikel over deze hoorspelen voor de VPRO-gids.

Terug naar het begin van dit bericht.

muziek

Eerst via de 3voor12 luisterpaal, later via Spotify, luisterde ik naar nieuwe albums van o.a. Fink (Hard Believer), The Magic Numbers (Alias) en Spoon (They Want My Soul). Van deze drie albums heb ik ook een nummer opgenomen in de hoorstaat-playlist op Spotify.

Via de wekelijkse BBC-podcast Tom Robinson Introducing Mixtape leerde ik kennen: Max Taylor, die een bijzondere stem heeft, eerder bassist was in o.a. Groove Armada en de band van Mika en nu werkt aan een album met eigen materiaal; instrumentale (post-)rock met jazz-invloeden van King Capisce uit Sheffield; singer-songwriter Andy Benn uit Manchester; de poëzie op muziek van Matthew Hedley Stoppard & The Glass Delusion uit Leeds; en de pop met soul van Mike Dignam uit Manchester. In de vorige hoorstaat stond een Soundcloud-nummer van Elder Island. Inmiddels is hun gelijknamige EP uit. De track ‘What It’s Worth’ vind je terug in de hoorstaat-playlist op Spotify. Daarin heb ik ook het nummer ‘Hurt’ van Mike Dignam opgenomen.

Op zoek naar Gratis live muziek in augustus luisterde ik op SoundCloud naar o.a. The Prospects uit Hasselt; Hamburgse hip hop van Neonschwarz bestaande uit Captain Gips, Johnny Mauser en Marie Curry; rock en blues van Yes Sir Boss uit Bristol; en het Brusselse Vismets. Allevier kwamen ze dit jaar met een album of EP. Met uitzondering van het album ‘Abacadabra’ van Vismets zijn deze beschikbaar op Spotify. The Prospects, Neonschwarz en Yes Sir Boss vind je ook terug in de hoorstaat-playlist op Spotify.

In aflevering 24 van Rubens Guestlist, gewijd aan artiesten die dit jaar op het North Sea Jazz festival speelden, draaide Ruben Hein het nummer ‘Camelus’ van John Scofields album Überjam Deux uit 2013. Ik vind het een heerlijk nummer en sluit er deze maand mijn Hoorstaat op Spotify mee af.

Behalve ‘Camelus’ van John Scofield vind je daarop deze maand nummers van Elder Island, Neonschwarz, Spoon, The Prospects, Yes Sir Boss, Mike Dignam, The Magic Numbers en Fink.

Terug naar het begin van dit bericht.

—
De foto voor de afbeelding bovenaan dit bericht maakte ik in een cel in de kelder van de Minderboedersberg in Maastricht. De luidsprekers maken deel uit van de installatie ‘The Distribution of the Audible’ die de Noorse kunstenaar Espen Sommer Eide speciaal voor deze plek maakte in het kader van de geluidsexpositie Undertones.