Dit is de tweede aflevering van de maandelijkse hoorstaat waarin ik deel wat ik op dat moment beluister. In deze aflevering besteed ik o.a. aandacht aan de audiotour van het Bachmuseum in Leipzig, Joodse Open Huizen, het audiovisuele project ‘Zeilen op wolken’ van Rebecca Lenaerts met en over langdurig zieke kinderen en muziek van o.a. Suntrapp, Leo Hört Rauschen en John Scofield.
Geen zin of tijd om alles te lezen? Klik dan direct door naar een van de volgende categoriën: live; audiotour & geluidswandeling; muziek; & verder of luister naar de hoorstaat-playlist op Spotify.
Wil je reageren op deze hoorstaat of delen wat jij beluistert? Dat kan via het reactieformulier onderaan dit bericht of mail naar luisterberichten[at]gmail.com
Op 4 mei bezocht ik een bijeenkomst op het adres De Lairessestraat 106 in Amsterdam. Het was een van de vele adressen waarop in het kader van Open Joodse Huizen in Amsterdam en zeven andere steden verhalen te horen waren over het joodse leven in en om de Tweede Wereldoorlog.
Op het adres waar zijn vader Isaac Winnik direct na de oorlog teruggekeerde joden opving vertelde Stanley Winnik over zijn vader en zijn huisgenoten uit die tijd. Zijn vader, zelf joods, had tijdens de oorlog een vals paspoort, zat in het joods verzet en een deel van de tijd zat hij ondergedoken. Direct na de oorlog huurde hij de woning in de De Lairessestraat en ving daar gedurende ongeveer anderhalf jaar familie en kennissen op tot deze, een voor een, een ander heenkomen vonden, veelal buiten Nederland.
Ik wist dat er na de oorlog weinig aandacht was voor de joden die terugkeerden, zowel vanuit de overheid als vanuit de bevolking, maar zo’n algemene wetenschap heeft de neiging wat weg te zweven als deze niet steeds opnieuw gevoed wordt met verhalen over de lotgevallen van individuen en families. Stanley Winnik verwoordde het verhaal van zijn vader, zijn familie en een aantal van zijn huisgenoten en liet video-fragmenten zien waarop twee van hen getuigen. Hoewel wat zij hebben meegemaakt en de gevolgen voor henzelf en hun families voor een ander, een buitenstaander zoals ik, niet anders dan onvoorstelbaar en onnavoelbaar kan blijven, raken hun verhalen me en staan ze me in de verhalen ook nabij.
Mooi om op deze manier niet alleen in stilte, maar ook juist in het vertellen te herdenken. Dat geldt overigens ook voor de verhalen over verzet, die in het kader van het project Huizen van Verzet in Amsterdam ook op 4 mei worden verteld.
Een terzijde over een heel ander onderwerp. Ik kan er helaas niets van laten horen, maar wilde na de vooruitblik in de vorige hoorstaat toch even laten weten dat de uitvoering van de Matthäus Passion, vrijdag 18 april door het Thomanerchor en het Gwandhausorchester in de Thomaskirche in Leipzig, ongelooflijk goed was. Ik heb inmiddels ergens tussen de vijf en tien live-uitvoeringen van het stuk bijgewoond, maar nooit eerder hoorde ik een koor dat zo helder en transparant was en zo rijk in dynamiek- en sfeerverschillen. Ik was ook nog nooit eerder zozeer het verhaal ingetrokken door de evangelist, tenor Martin Petzold, die soms fluisterde en het dan weer uitkermde en me deed huiveren. En dan was er nog de geweldige klank van countertenor Damien Guillon. Deze uitvoering lijkt me moeilijk te overtreffen en dat ondanks (of misschien ook wel dankzij) het feit dat ik met mijn rug naar de uitvoerenden zat.
Terug naar het begin van dit bericht.
Toen ik rond Pasen in Leipzig was heb ik twee van de tips uit mijn Luistergids Leipzig zelf uitgeprobeerd: de audiotour van het Bachmuseum in het Bosehaus en een deel van de geluidswandeling Leipziger Notenspur. Over eerstgenoemde ben ik heel enthousiast, over de tweede behoorlijk kritisch. Hieronder een korte recensie van beide.
De audiotour van het Bachmuseum, die ook in het Nederlands beschikbaar is, is geen tour die je van A tot Z moet volgen, maar geeft je de mogelijkheid om in iedere ruimte te kiezen uit een aantal onderwerpen waar je meer over hoort zodra je het onderwerp aanraakt. In de ruimtes van het museum is zeer veel tekst aanwezig, op grote borden en bij individuele objecten. Zonder audiotour had ik niet geweten waar te beginnen en alles lezen is, althans die indruk had ik, niet alleen voor mij teveel. De geluidsfragmenten bieden een mooie eerste ingang, waarna je kunt beslissen om verder te luisteren, verder te lezen of een combinatie van die twee.
De duur van de fragmenten vond ik precies goed (vaak rond een minuut, soms tot ca. 3 minuten per fragment), lang genoeg om te informeren, kort genoeg om je aandacht erbij te houden. Wat je hoort is een informatieve introductie door een gids, bijvoorbeeld op de musici in de familie Bach, het gezinsleven van Johann Sebastian Bach of diens handschrift.
Buiten de audiotour om valt er in bijna elke ruimte wat te beluisteren. Zo is er een kamer met barokke muziekinstrumenten die oplichten zodra zij meedoen in het stuk dat uit de speakers klinkt. Bij ieder oplichtend instrument kun je op een knop drukken, waarna dit instrument door een aparte speaker duidelijk van de rest te onderscheiden is. Ook is er een speciaal luisterkabinet waar je, comfortabel zittend op een bank, met behulp van een computer en goede koptelefoon het werk van Bach kunt verkennen. Je vindt er historische uitvoeringen en kunt zoeken op o.a. naam, BWV-nummer en op instrument.
Het mooie van de audiotour is dat deze, precies zoals een gids van vlees en bloed dat kan, de weinige, bewaard gebleven objecten en ook de weinige informatie die er over het persoonlijk leven van Bach bekend is in de verhalen tot leven laat komen. Eenmaal buiten wilde ik alleen nog maar meer Bach horen.
De audiotour is gratis beschikbaar: in bruikleen in het museum en als mobiele app voor Android of iPhone.
Omdat ik in Nederland zulke goede ervaringen heb met geluidswandelingen, had ik hoge verwachtingen van het Leipziger Notenspur, een geluidswandeling langs plekken waar componisten als Bach, Mendelssohn, Grieg en Wagner in Leipzig gewoond en gewerkt hebben. De route op zich vond ik de moeite waard, omdat ze langs mooie en interessante plekken voert, maar de begeleidende audio viel mij tegen.
De audiofragmenten hebben een soort hoorspelvorm, waarin de historische figuren in nagespeelde scenes vertolkt worden. Deze manier, die ik ook van tot hoorspel bewerkte boeken ken, ligt mij niet. Het naspelen en de nadrukkelijke manier van praten komt op mij kinderlijk over. Daar komt bij dat ik me erger aan de historische vervalsing, zoals bijvoorbeeld in een scene waarin Bach (1685-1750) en Mendelssohn (1809-1847) elkaar treffen op het stadhuis, op een moment dat Bach al zeker zeventig jaar dood is. Een vorm als bij het fragment over het Gewandhaus, waarbij leden van het Gewandhausorchester iets over hun ervaring bij het orkest vertellen, vind ik veel prettiger en interessanter.
Behalve op de vorm heb ik ook kritiek op de inhoud. De audiofragmenten zijn te weinig informatief. Ik hoef niet bestookt te worden met jaartallen, maar ik was graag wat meer te weten gekomen over het leven van de componisten, hun werken en de gebouwen waarin zij leefden of werkten. Dergelijke informatie is overigens wel te lezen, digitaal via een gratis mobiele app (Duits en Engels) en op papier in een boekje dat de drie routes van het Notenspur-initiatief verzamelt (Duits, verkrijgbaar bij toeristenbureau, boekhandels en museumshops in Leipzig voor ca. € 7 (ISBN 978-3-930550-61-6)).
Links: straatmarkering Leipziger Notenspur; midden: de mobiele app van het Leipziger Notenspur (een screenshot en een uitsnede van een screenshot); rechts: het Schumannhaus.
Wat ik erg goed vind aan de geluidswandeling is dat het audio-fragmenten bevat van muziekstukken. Zo kun je op een eenvoudige manier naar muziek luisteren op een plek die met de betreffende componist te maken heeft. Jammer genoeg stond dit niet aangegeven op de kaart die ik van het toeristenbureau mee had gekregen. Deze audiofragmenten kon ik wel via de mobiele app afspelen. Ik had gebruik gemaakt van de mogelijkheid om deze vooraf te downloaden, zodat ik tijdens de wandeling geen gebruik hoefde te maken van internet.
Tot slot mijn advies: loop de route aan de hand van de mobiele app of het boekje, lees de informatieve stukken en beluister de muziekfragmenten op je telefoon. Op die manier wil ik nog eens de twee andere routes van het Notenspur volgen: de Notenbogen en het Notenrad.
De mobiele app is beschikbaar voor Android en iPhone.
Terug naar het begin van dit bericht.
Voor het luisterbericht Gratis live muziek – mei struinde ik SoundCloud af op zoek naar nummers van bands die in mei op gratis festivals staan. Zo luisterde ik muziek van o.a. Knarsetand, Leo Hört Rauschen, De Nuance en Sunday Sun. Ik heb ook een paar nummers opgenomen in de hoorstaat-playlist op Spotify.
Hieronder een greep uit de muziek die ik via de Tom Robinson Introducing Mixtape op het spoor ben gekomen: Suntrapp, Forestears en Antiqcool.
Ook ontdekt via Tom Robinson Introducing: de old school, Ierse hiphop van Jee4ce. Vorige maand had ik een SoundCloud-track van zijn nieuwe EP Poppa Cherry opgenomen. Inmiddels is deze EP ook via Spotify beschikbaar en vind je een nummer daarvan terug in de hoorstaat-Spotify-playlist.
Ikebe Shakedown is een groep uit Brooklyn die (afro)funk speelt. Ik beluisterde hun nieuwe album ‘Stone by Stone’ in de luisterpaal van Radio 6. Helaas is dat album, met sterke nummers als ‘By Hook Or By Crook’ en ‘Black Orchid’, niet op Spotify te vinden. Op de SoundCloud-pagina van hun label Ubiquity Records staat wel de openingstrack: The Offering.
Ruben Hein tipte in zijn radioprogramma Rubens Guestlist in een aflevering over Windkracht 7 (28-02-2014) het album Quiet van John Scofield. Ruben Hein vertelt dat zowel hijzelf als de bandleider van Windkracht 7, Floris van der Vlugt, deze plaat erg goed vinden. Volgens Hein is de plaat ook van invloed geweest op het dit jaar uitgekomen album Drifts van Windkracht 7. Er zijn in elk geval overeenkomsten in de bezetting. Op beide platen hoor je hoorn, een voor jazz ongebruikelijk instrument (Quiet: Fred Griffen en John Clark; Drifts: Morris Kliphuis). En op beide platen speelt een basklarinet mee (Quiet: Roger Rosenberg; Drifts: Katharina Thomsen). Voor beide instrumenten heb ik een zwak. Hieronder het nummer ‘Ithaka’ van Drifts, in de playlist op Spotify een nummer van Quiet.
Verder luisteren kan via mijn Spotify-playlist Hoorstaat. Daarop vind je deze maand nummers van: Suntrapp, Paolo Nutini, Jungle by Night, Leo Hört Rauschen, Jee4ce, John Scofield, Windkracht 7, Knarsetand en Sunday Sun.
Vorige maand werd er een interessante muziekdocumentaire uitgezonden in 2doc: De stem van de meester. Hierin volgt documentairemaakster Hester Overmars countertenor Oscar Verhaar tijdens zijn opleiding aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag en in zijn contact met zijn mentor, koordirigent Geert van Dungen. Een documentaire over muzikaal talent, de kwetsbaarheid van een klassiek zanger en de symbiotische relatie tussen mentor en leerling. De documentaire en een interview met de maakster kun je online bekijken.
Terug naar het begin van dit bericht.
Rebecca Lenaerts maakt audioverhalen, theater en audiovisuele installaties. In het project ‘Zeilen op wolken, herinneringen aan het ziekenhuis’ hoor je verhalen van kinderen en jongeren die langdurig in het Prinses Elisabeth Kinderziekenhuis in Gent behandeld worden en van hun ouders en de mensen die hen in het ziekenhuis verzorgen.
In het boekje bij de cd vind je foto’s die de binnen- en buitenwereld documenteren. Deze foto’s zijn alleen in het boekje te bekijken, maar de audiofragmenten kun je ook online beluisteren via onderstaande playlist die van de de SoundCloud-pagina De vrouw die komt.
Er zitten ontroerende verhalen van kinderen bij en ook fragmenten die juist indirect een beeld schetsen van hoe het voor een kind is om in het ziekenhuis te liggen, zoals het fragment waarin een verpleegkundige samen met een jonge patiënt de menulijst invult voor de komende dagen. Hij heeft er moeite mee dat hij veel dingen niet mag eten en dat raakt de verpleegkundige ook.
Terug naar het begin van dit bericht.
—
Bovenaan dit bericht een foto van het Bosehaus in Leipzig waar het Bachmuseum in gevestigd is. Op de voorgrond zie je een screenshot van de Nederlandstalige versie van de mobiele app van het museum.
luisterberichten 
december 23rd, 2014 → 11:12
[…] De audiotour, die gemaakt werd voor de heropening van het museum in juni 2012, volgde ik dit voorjaar toen ik voor een uitvoering van de Matthäus Passion in Leipzig was. De audiotour brengt de weinige bewaard gebleven objecten en ook de weinige informatie die er over het persoonlijk leven van Bach bekend is tot leven in verhalen. Buiten de tour om kun je in het museum heel veel muziek van Bach beluisteren. Eenmaal buiten wilde ik alleen nog maar meer Bach horen. Meer over de audiotour van het Bachmuseum in Hoorstaat 2. […]