Luisterbundel Echt gebeurd wint Luisterboek Award

Gisteravond nam Paulien Cornelisse in het Radio 1 programma Kunststof de Storytel Luisterboek Award 2014 in ontvangst voor Echt gebeurd, een bundeling van eerder opgenomen verhalen tijdens de Echt Gebeurd middagen in comedy café Toomler in Amsterdam. Tijdens deze middagen rond een bepaald thema vertellen mensen verhalen die ze zelf hebben meegemaakt en leest iemand voor uit zijn of haar puberdagboek. Ik was zelf eens bij zo’n middag, met als thema ‘obsessies’. Presentator Micha Wertheim vroeg het publiek de sprekers, die niet allemaal podiumervaring hadden, welwillend tegemoet te treden. Mij viel op dat je dat als vanzelf doet als iemand bereid is om een persoonlijk verhaal met je te delen.

Dat persoonlijke, intieme van een echt gebeurd en ter plekke verwoord verhaal heeft er vast toe bijgedragen dat Echt gebeurd de prijs gewonnen heeft. De Luisterboek Award is een publieksprijs. Een publieksprijs voor het beste Nederlandstalige luisterboek of de beste voorlezer ervan op basis van een door een jury samengestelde shortlist van vijf titels.

Kunststof-presentator Jellie Brouwer noemde Echt gebeurd tijdens de aankondiging van de genomineerden een vreemde eend in de bijt, omdat het noch om een als luisterboek ingesproken reguliere roman, noch om een speciaal als luisterboek geschreven boek gaat. Paulien Cornelisse was daarom ook blij verrast. Ze vertelde dat het bij Echt Gebeurd gaat om verhalen die niet voorgelezen worden, maar verteld. De vertellers wordt gevraagd alleen een vaste begin- en slotzin te formuleren en de rest moeten ze echt vertellen op het moment dat ze op het podium staan. Zonder spiekbriefje. Over de prijs zei ze:

“Het is voor de verhalenvertellers. (…) Ik ben hier ontzettend blij mee en ik weet zeker dat mijn mederedactieleden Micha Wertheim en Eva Maria Staal dit ook geweldig vinden. We zijn al zo lang heel erg hard aan het werk en we hoopten eigenlijk dat als we zo gelukkig zouden zijn dit te winnen, dat dit ook weer nieuwe verhalenvertellers aan zou trekken. Want daar zoeken wij altijd naar. (…) Het gaat in september ook weer gewoon door met Echt Gebeurd, dus wie verhalen wil vertellen, kom dat doen, want dan hoor je tot het illustere gezelschap van de Storytell Luisterboek Award.”

Het is niet de eerste keer dat iets wat strikt genomen geen boek is de Luisterboek Award wint. In 2012 won namelijk de radiomusical Heerlijk duurt het langst. Jury-voorzitter Vincent Bijlo vond ook de nominatie van Echt gebeurd niet opmerkelijk. Het past in de orale traditie, het vertellen van verhalen aan elkaar, uit het hoofd.

Jellie Brouwer: “Is het dan wel een luisterboek, als het niet geschreven en voorgelezen is?”
Vincent Bijlo: “Ja, het is absoluut een luisterboek, want het is een ontzettend leuke toevoeging van dit medium. Vroeger ging je natuurlijk gewoon bij een vuurtje zitten om elkaar een verhaal te vertellen en nu doe je een cd in de cd-speler en dan heb je hetzelfde effect.”

Een fragment uit de luisterbundel Echt gebeurd:

(als bovenstaande SoundCloud-player niet werkt, kun je het fragment beluisteren op YouTube)

Ook volgens Renate Dorrestein, die dit jaar het Luistergeschenk Liever horen we onszelf schreef en insprak, is het gesproken verhaal de oervorm aller verhalen:

Renate Dorrestein: “Ik geloof dat we veel meer zijn gebouwd, in feite, op het voorgelezen worden dan op het zelf lezen. Kijk, de mens bestaat in zijn huidige vorm bijna 200.000 jaar. En in die 200.000 jaar hebben we elkaar bij het kampvuur verhalen zitten te vertellen. We kunnen pas sinds honderd jaar, sinds de leerplicht, op grote schaal lezen. Lezen is een volkomen wezensvreemde activiteit voor de mens.”
Jellie Brouwer: “Maar is vertellen niet van een heel andere orde dan lezen, dan voorlezen?”
Renate Dorrestein: “Nee, het is natuurlijk een wat gestileerde vorm van vertellen, maar vroeger werden de verhalen ook op een soort geritualiseerde manier doorgegeven, met vaste formules en vaste refreinen als houvast voor de verteller. Dus ik weet niet of dat verschil zo groot is.”

Liever horen we onszelf is een liefdesverhaal over Mila, een zesentwintigjarige fotografe, wier geliefde Dennis tijdens een zeiltocht verdwijnt. Negentien dagen later klopt ze bij diens moeder Janne aan, die alleen in een vervallen woning in een bos woont. Het verhaal wordt verteld als een terugblik, waarbij Dorrestein haar stem leent aan de inmiddels ouder geworden Mila. Die afstand maakt het mogelijk dat Mila kan reflecteren op wat er in het verleden gebeurd is. Tegelijkertijd wordt het verhaal juist intiem omdat Mila het verhaal direct aan de lezer vertelt. Dorrestein zegt daarover:

“Het was voor het eerst dat ik iets schreef dat uitsluitend bedoeld is om beluisterd te worden en dat gaf me ook de gelegenheid om de lezer te verleiden en in een complot te betrekken en de enorme intimiteit van het medium luisterboek helemaal uit te nutten: ‘Ik vertel het alleen aan jou’.”

Deze intimiteit is ook de reden dat jury-voorzitter Vincent Bijlo zo enthousiast is over het medium luisterboek:

“Er zit een intimiteit in. Mensen vertellen het speciaal voor jou. Je schenkt wijn voor ze in, bij wijze van spreken. Ze zijn bij je. En dat is echt ontzettend mooi.”

Jan Brokken, een van de andere genomineerden voor de Luisterboek Award en debutant als het om het inspreken van een luisterboek gaat, vertelt dat hij het inspreken vooral moeilijk en confronterend vond, maar dat achteraf bleek dat het een intieme werking heeft:

“Ik vond het heel moeilijk. (…) Het is voor een schrijver ook een behoorlijke confrontatie met de eigen tekst. Tussen het moment dat ik het manuscript had ingeleverd van De vergelding en het moment dat ik het boek heb ingelezen lag precies een jaar en je kijkt er dan toch weer wat anders naar, naar je tekst, en soms dacht ik: ‘nou, is dit wel het goede woord wat ik hier gebruikt heb?’ (…) Maar ik zag ook gewoon fouten. Komma’s die weggevallen waren. (…) Het was vooral een kwestie van de juiste toon vinden, de juiste toonhoogte vinden en het juiste ritme (…) inhouden wanneer het verhaal ingewikkeld wordt en snelheid geven wanneer het beschrijving is.
Ik kan niet zeggen dat ik echt gezocht heb naar die intimiteit, maar ik merkte wel dat het resultaat ernaar was. Ik maakte een paar weken geleden een interview met een zeer oude dame. Die had bijna geen zicht meer. Ik ging tegenover haar zitten en ik zei: ik zal me even voorstellen aan u, ik zal even beschrijven wie ik ben. Toen zei ze: ‘da’s niet nodig. Ik heb dertien uur naar je geluisterd. Ik ken je van haver tot gort.'”

 

Verder luisteren in de Week van het Luisterboek (maandag 19 t/m zondag 25 mei):
– Kunststof van 19 mei, met daarin het interview met Renate Dorrestein (ca. 5:30 tot 30:00), een introductie van alle genomineerden (ca. 30:00-52:30) en de prijsuitreiking (ca. 52:30-einde). Luister de radio-uitzending terug als online stream via de programmasite of de website van Radio 1 of als podcast via rss-feed of iTunes.
– Het Luistergeschenk Liever horen we onszelf, geschreven en gelezen door Renate Dorrestein, krijg je deze week gratis bij aankoop van tenminste € 9,95 aan (luister)boeken bij deelnemende boekhandels, of in deelnemende bibliotheken bij een nieuw lidmaatschap of het lenen van een luisterboek. Kijk op de kaart onderaan de Luistergeschenk-pagina van de Week van het Luisterboek waar het Luistergeschenk bij jou in de buurt verkrijgbaar is.
– Het winnende luisterboek Echt gebeurd is te verkrijgen via alle (online) boekhandels. Een selectie van de verhalen die tijdens de Echt gebeurd middagen verteld worden, kun je ook beluisteren via de Echt gebeurd podcast. Vanaf september kun je ook weer naar Toomler (onder in het Hilton Hotel in Amsterdam) om er live bij te zijn. Wil je zelf een verhaal vertellen of voorlezen uit je puberdagboek? Meld je dan hier aan. Je hoeft geen podiumervaring te hebben: je wordt in je voorbereiding gecoacht.
– Beluister op de website van de Week van het Luisterboek of via SoundCloud audiofragmenten van de overige genomineerde luisterboeken: Sjeumig, geschreven en gelezen door Pepijn Lanen; Het Gouden Orkest, met stemmen van o.a. Dieuwertje Blok, Erik van Muiswinkel en Henny Vrienten; De vergelding, geschreven en gelezen door Jan Brokken; Het geluk van de sprinkhaan, geschreven door Toon Tellegen en uitgevoerd door Toon Tellegen en het Wisselend Toonkwintet.
– Meer van Renate Dorrestein horen naar aanleiding van haar Luistergeschenk? Luister het radioprogramma Opium op vier van donderdag 15 mei terug (start gesprek op ca. 24 minuten na begin uitzending); of het interview door Michael Pilarczyk op Classic FM (maandag 19 mei, 12-13 uur); ga naar Boekhandel Jansen & de Feijter in Velp op dinsdag 20 mei (20 uur), Bibliotheek Druten op donderdag 22 mei (19:30-21:30) of het Logos Festival in De Balie in Amsterdam op zaterdag 24 mei (15:15-16:00).
– Classic FM brengt deze week op werkdagen dagelijks een Luisterboeken Lounge, waarin Michael Pilarczyk, zelf auteur van het luisterboek Dansen in de Hemel, tussen 12 en 13 uur met verschillende auteurs over luisterboeken en schrijverschap praat. Met op maandag 19/5: Renate Dorrestein; dinsdag 20/5: Arjen Lubach; woensdag 21/5: Robert Vuijsje; donderdag 22/5: Arie Boomsma & Thierry Baudet; vrijdag 23/5: Susan Smit. De week wordt afgesloten met Luisterboeken Lounge Live op zondag 25 mei: een voorleesmiddag en Royal Afternoon Tea in het Amstel Hotel in Amsterdam.

Verder lezen:
– Luid, een magazine over luisterboeken, is vlak voor de Week van het Luisterboek verschenen. Het is gratis beschikbaar voor klanten in boekhandels en leden in bibliotheken. In Luid vind je o.a. een interview met Renate Dorrestein en Job Cohen over voorlezen en luisterboeken en interviews met eerdere winnaars van de Luisterboeken Award: Arthur Japin (2013), Stef Visjager (2012) en Gijs Scholten van Aschat (2011).

Verder kijken:
– In onderstaand YouTube-filmpje vertelt Renate Dorrestein hoe het verhaal van Liever horen we onszelf tot stand kwam en leest ze een passage voor.