In een maandelijkse hoorstaat deel ik wat ik op dat moment beluister. Met in deze aflevering: drie heel verschillende audiotours.
Wil je reageren op deze hoorstaat of jouw luistertips delen? Reageer dan via het reactieformulier onderaan dit bericht, via de Facebookpagina of mail naar luisterberichten[at]gmail.com
De afgelopen maand beluisterde ik drie audiotours in drie verschillende musea. Ik liep een meer klassieke tour bij de alom bejubelde Jheronimus Bosch tentoonstelling in Den Bosch, luisterde naar muziek bij verschillende kunstwerken uit de tentoonstelling Spaanse Meesters in de Hermitage in Amsterdam en luisterde, deels thuis, naar drie van de zes Stedelijk X rondleidingen langs werken van het Stedelijk Museum in Amsterdam via een SoundCloud playlist. Hieronder meer over elk van de drie.
Jheronimus Bosch – Visoenen van een genie
Wie een kaartje voor de grote Jeroen Bosch-tentoonstelling in het Noordbrabants Museum in Den Bosch heeft weten te bemachtigen, raad ik aan om ook de audiotour te huren.
Het is een klassieke tour in die zin dat hij je informatie geeft bij de kunstwerken, maar tegelijkertijd is hij veelzijdig qua vorm en geeft hij de bezoeker veel vrijheid. Je toetst steeds handmatig een nummer van een kunstwerk in om de bijbehorende audio af te spelen. Hierdoor kun je, als de drukte het tenminste toelaat, zelf je route bepalen. De vrije korte fragmenten van tussen de anderhalf en twee minuten staan op zichzelf en zijn dus ook in een andere volgorde prima te volgen.
De objecten in de tentoonstelling zijn goed en mooi uitgelicht. Verder is het licht in de ruimtes gedempt. Tussen de werken hangen negen monitoren met bewegend beeld. Hierop kun je bijvoorbeeld zien welke plaats een werk ooit in het grotere geheel innam (zoals bij de altaarstukken op monitor 1) of verschillende werken op detailniveau met elkaar vergelijken (o.a. met het oog op toeschrijvingen zoals op monitor 6).
Als je moeite hebt met lezen met weinig licht en je hebt toch behoefte aan meer informatie, dan ben je op de audiotour aangewezen. Maar ook voor wie het vlak voor de tentoonstellingsingang beschikbare bijschriftenboekje wel kan lezen, is de audiotour de moeite waard. De informatie die je in de tour krijgt, is interessant en overlapt maar weinig met de informatie uit het boekje.
Ik vond het ook prettig dat de audiofragmenten regelmatig mijn blik richtten, door meer te vertellen over bepaalde details. Een aantal van die details had ik daarvoor nog niet gezien. Sommige voorstellingen van Bosch zijn ook zo groot en detailrijk dat ik er bijna in verdrink. Een blikrichter voorkomt dat. Dat waardeer ik ook aan gidsen die kunstrondleidingen geven. Net als wanneer zij aandacht hebben voor (historische) context. Ook los van context kan ik genieten van de schoonheid van een kunstwerk, maar meestal vraag ik me toch af hoe tijdgenoten ernaar keken en of bijvoorbeeld de gebruikte techniek, onderwerpskeuze of beeldtaal in die tijd gangbaar, ouderwets of juist vernieuwend was. De audiotour gaat meermaals op deze context in, bijvoorbeeld bij ‘De landloper’ (nummer 8). Beluister hieronder het fragment.
Details van De landloper / De marskramer, Jheronimus Bosch, ca. 1500-10. Collectie: Museum Boijmans Van Beuningen.
Hieronder, ter vergelijking, de tekst bij hetzelfde werk uit het bijschriftenboekje.
“Een reiziger loopt voorbij een herberg. Het hek voor hem is gesloten. Waar komt hij vandaan en waar gaat hij heen? Sinds de vorige Jheronimus-Boschtentoonstelling weten we dat De landloper bestaat uit twee helften en de buitenkant is van een triptiek. Als levenspelgrim moet hij kiezen tussen goed en kwaad. Hoog in de boom loert de uil naar een koolmees die zich nergens van bewust is. Gevaar dreigt overal en voor iedereen.”
In de audiotour fungeert de vertelstem van Roos Ouwehand als gids bij een twintigtal werken. Soms gaat er een kort muziekfragment aan haar uitleg vooraf. Daarnaast zijn er twee fragmenten waarin Matthijs Ilsink en Jos Koldeweij als gids optreden. Zij zijn kunsthistorici en Bosch-kenners en zowel betrokken bij de tentoonstelling als het Bosch Research en Conservation Project. Jos Koldeweij hoor je over ‘De aanbidding door de Koningen’ (nummer 51) en Matthijs Ilskink vertelt meer over de ‘Sint-Wilgefortistriptiek’ (nummer 91).
De twee fragmenten van de kunsthistorici zou je als stijlbreuk kunnen bestempelen. Maar voor mij is het een welkome stijlbreuk. Ik vind het mooi om experts over kunstwerken te horen waar ze veel tijd mee hebben doorgebracht en die hen blijven bezighouden. Zo komen expertise en persoonlijke betrokkenheid samen. De producent van deze audiotour, Antenna Audio, en andere kunsttourproducenten mogen wat mij betreft vaker voor deze vorm kiezen.
De audiotour is te huur voor € 3 en is beschikbaar in het Nederlands, Engels, Duits, Frans, Spaans en Italiaans.
Verder luisteren:
In de vorige Hoorstaat tipte ik de thema-uitzending Hieronymus Bosch anniversary van het BBC Radio 3 programma Free Thinking. Dat is nog steeds de beste radio-uitzending naar aanleiding van de tentoonstelling die ik gehoord heb (duur: 44 min).
Terug naar het begin van dit bericht.
Iets moois in mijn oren stemt mij milder. Door interessante dingen te horen over Jheronimus Bosch stoorde ik mij minder aan de drukte in het Noordbrabants Museum. Deze mildheid ten aanzien van soms toch echt irritante medebezoekers ervoer ik ook bij het luisteren naar de audiotour bij de tentoonstelling Spaanse Meesters in de Hermitage in Amsterdam.
Of eigenlijk is audiotour in dit geval geen goede benaming. Je wordt niet via audio langs de kunst geleid en de audio geeft ook geen informatie over de werken. Alle audio is muziek. Een soundtrack bij stilstaande beelden, samengesteld door de Nederlandse klassieke-muziek-dj Von Rosenthal. Geïnspireerd door de meesters van de Spaanse Gouden Eeuw, zoals El Greco, Zurbarán en Velázques, koos hij o.a. voor muziek van Orlando di Lasso en Paco de Lucía, sonates uit de Spaanse periode van Domenico Scarlatti en gharnati (een kruisbestuiving van Moorse en Spaanse muziek).
Het gebruikte systeem (Podcatcher) is heel gebruiksvriendelijk. Met uitzondering van de pieptoon die je hoort als je het apparaat op het kleine vierkante kastje bij een kunstwerk richt om daarmee de audio te activeren. Meteen na de pieptoon begint de muziek te spelen. Titel en componist van het stuk staan bij het kastje aangegeven. De muziek houdt pas op als de track afgelopen is, als je de speler pauzeert of als je de speler op een volgend kastje richt. De speler springt niet vanzelf naar een andere track. Je kunt zo zelf je route en tempo bepalen.
Van een vriendin hoorde ik dat zij langer naar schilderijen bleef kijken om de muziek rustig uit te kunnen luisteren. Ik ben regelmatig doorgelopen met de muziek van het zojuist bekeken schilderij nog in mijn oren, maar soms bleef ik door de muziek stilstaan bij een schilderij waar ik anders aan voorbijgelopen zou zijn. Zo was ik zonder de aangenaam sentimentele melodie uit het Adagio van Rodrigo’s Concerto de Aranjuez waarschijnlijk niet stil blijven staan voor het naar mijn smaak kitscherige schilderij ‘Het afscheid van de torero’ van José Villegas y Cordero op de bovenverdieping van de tentoonstelling (hieronder een andere, solo-uitvoering van het muziekdeel).
Ook op de rest van de bovenverdieping doet de muziek vooral verlangen naar zon, zomer en vakantie, zoals het ‘Capricho árabe’ van Francisco Tárrega bij het schilderij ‘De arabier‘ van Mariano Fortuny Y Carbó (hieronder een andere uitvoering van deze muziek).
De muziek zorgde voor een zeer prettige ervaring van de tentoonstelling. Ze stemde me niet alleen milder over mijn medebezoekers, maar ook over de kunstwerken zelf. Irritatie of onverschilligheid over de werken die ik minder goed of minder mooi vond, loste grotendeels op in de muziek. Maar de muziek bepaalde niet mijn favorieten: (de tenen van) ‘Sint Franciscus staand met een schedel in handen’ van Francisco de Zurbarán (links); het ‘Portret van een monnik’ van Juan de Pareja (rechts); en de etsen van Goya uit de serie Los Desastres de la Guerra (midden).
Francisco de Zurbaran en atelier, Sint Franciscus staand met een schedel in handen, ca. 1630; Francisco Goya, Niemand kan ze helpen (uit de serie Los Desastres de la Guerra), 1810-1823; Juan de Pareja, Portret van een monnik, 1651 of 1661.
De tentoonstelling Spaanse Meesters kun je nog tot en met 29 mei bezoeken. De audiotour is inbegrepen in de toegangsprijs. Je kunt de gehele muziekmix van bijna 50 minuten ook beluisteren via (de apps van) SoundCloud of Mixcloud en via onderstaande player.
Terug naar het begin van dit bericht.
Om meer jong publiek te trekken, vroeg het Stedelijk Museum in Amsterdam zes jonge, creatieve Amsterdammers om een audiotour samen te stellen langs hun favoriete werken. Vanaf 4 december trad steeds een ander op als audiogids. Bijgestaan door inhoudelijke experts van het museum kozen zij ieder tien werken en vertelden daarover in de audiotour.
Zo heeft Harald Dunnink, mede-oprichter van Momkai en van De Correspondent, voor zijn tour één thema uitgekozen: rust. Je hoort zijn motivatie hiervoor in het intro hieronder. De track ‘Femme dans un paysage’ van Anna Boch is een voorbeeld van de manier waarop hij dit thema uitwerkt.
Omdat Harald zelf graag met muziek op zijn oren door een museum loopt, heeft hij Weval gevraagd een muziekmix te maken bij de door hem geselecteerde werken. Die mix vind je ook op SoundCloud.
Josje van Hagen, oprichter van Showpony Productions en De Föhnbar, kiest voor een andere vorm. Zij koos de werken samen met haar vader uit. In haar tour gaan ze er met elkaar over in gesprek. Zo hebben vader en dochter hele andere associaties bij de ‘Liggende Medusakop’ van Charley Toorop. Net als Harald Dunnink zeggen ook Josje en haar vader iets over ‘Femme dans un paysage’ van Anna Boch. Voor Harald is het schilderij een heel klassieke weergave van rust, terwijl Josje en haar vader er heel vrolijk van worden. Josje wil het schilderij zelfs opeten.
De fragmenten hierboven zijn illustratief voor de verschillen tussen de gidsen. Ze vertellen allemaal vanuit een persoonlijk perspectief, maar sommige gaan meer in op de achtergrond van een werk dan andere. Ook hun stijl is heel verschillend. Joviaal, losjes babbelend, quasi lollig, serieuzer, meer gescript, het komt allemaal voorbij. De persoonlijke invalshoek vind ik steeds weer geslaagd, taal en toon vaak minder. Ik heb niet zoveel met quasi lollig en voel weerstand bij een overdaad aan niet-ter-zake-doend-Engels. Maar ja, ik ben ook niet de doelgroep. Duidelijk te oud voor een “stukje ridiculous awsomeness” (citaat uit de audiotour van Ron).
De tours hebben de vorm van een playlist op SoundCloud die je via je eigen telefoon kunt beluisteren. Wil je de tour gemakkelijk kunnen lopen, dan heb je ook een plattegrond nodig die in het museum zelf verkrijgbaar is voor de periode van twee weken die bij de desbetreffende tour hoort. In die tijd zijn ook de tien kunstwerken uit de tour gemarkeerd in de museumzalen. Daarna verdwijnt de markering, maar kun je nog steeds online de audio beluisteren. Elke track heeft de naam van het werk en ook op de bijbehorende afbeelding zie je (een deel van) het werk terug.
Hoewel het de bedoeling is dat de tours een event zijn en dus voorbijgaan, zou ik het goed vinden als je voorbije tours nog zou kunnen lopen aan de hand van een online-plattegrond. Er is nog één tour die je met plattegrond in het museum kunt ervaren: die van Perre van den Brink, creatief directeur Benelux van VICE en co-founder van label Tratlehner. Zijn tour loopt van 1 t/m 15 april. Noem zijn naam aan de kassa en je komt gratis het museum binnen. In zijn tour heeft Perre het o.a. over ‘Tanzende’ van Ernst Ludwig Kirchner, ‘Chicago’ van Robert Frank en ‘The Lump’ van Wim T. Schippers. Hieronder ter illustratie de track bij ‘Tanzende’ die feitelijk start en meer associatief eindigt.
Terug naar het begin van dit bericht.
luisterberichten 
Posted on 30/03/2016
0