In een maandelijkse hoorstaat deel ik wat ik op dat moment beluister. In deze aflevering: radio-interviews met schrijvers over de mens die zijn leven in eigen hand neemt. Muziek is er van o.a. Rob Bravery, Masters In France en Speedometer ft. James Junior.
Lees en luister verder of klik direct door naar de muziek.
Wil je reageren op deze hoorstaat of jouw luistertips delen? Reageer dan via het reactieformulier onderaan dit bericht, via de Facebookpagina of mail naar luisterberichten[at]gmail.com
Afgelopen maand beluisterde ik relatief veel radio-interviews, waaronder drie interessante gesprekken met schrijvers Griet Op de Beeck, Özcan Akyol en Fouad Laroui. Een terugkerend thema was de maakbare mens. Niet de bionische of genetisch gemanipuleerde mens van de toekomst, maar de mens die zijn leven in eigen hand neemt. En dat ondanks een rotjeugd, gebrek aan hulp, veel weerstand of andere tegenslagen.
Griet Op de Beeck in Nooit Meer Slapen
Griet Op de Beeck (geboren in 1973) is in interviews heel gereserveerd over haar persoonlijk leven, zeker over haar jeugd. Ook in het gesprek met Ester Naomi Perquin in Nooit Meer Slapen laat ze er niet veel over los, maar toch is het een persoonlijk gesprek. Door haar gedrevenheid en de manier waarop een belangrijk thema uit haar boeken ingegeven wordt door haar persoonlijke ervaring en de overtuiging dat een mens zijn of haar leven kan veranderen.
“Ik denk dat we te weinig geneigd zijn te beseffen dat ons leven wel degelijk van ons is en dat de mens maakbaar is. Ik ben daar zelf het wandelende bewijs van.”
Na een kutjeugd (haar eigen bewoording) rekende ze af met anorexia, stapte uit haar huwelijk en werd schrijver. De personages in haar boeken komen ook voor levensveranderende keuzes te staan. Ook in haar nieuwe boek Gij nu, een bundel van samenhangende verhalen over mensen die op een kantelpunt in hun leven staan. Het bevat personages die tot actie overgaan, vluchten of verstijven.
Zelf zegt ze geworden te zijn wie ze altijd al was. In meerdere recente interviews las ik of hoorde ik haar zeggen dat je de moeilijke dingen die je misschien liever onder het tapijt veegt onder ogen moet zien en aan moet gaan. In dit gesprek zegt ze:
“Ik veroordeel niemand die op een of andere manier die beslissing niet neemt, of kan nemen of durft te nemen, maar ik wil gewoon altijd wel iedereen enorm aanmoedigen om het te doen omdat ik gezien heb wat een onwaarschijnlijk verschil het in een leven kan maken. Als ik had geweten op mijn twaalf dat de mens maakbaar was, dan zouden de dingen er helemaal anders hebben uitgezien, sowieso al op mijn twintigste. En dat is gewoon, noem het dan even pretentieus ‘inzicht’ of zoiets of een geloof of een vertrouwen dat ik werkelijk alle mensen gun.”
Deze boodschap komt ook bij haar lezers aan. Dat blijkt uit de vele persoonlijke verhalen die ze als reactie op haar boeken te lezen en te horen krijgt. En dat doet haar goed. Ook al schrijft ze niet om anderen te helpen en blijft de impact van haar proza op het leven van mensen voor haar iets onwerkelijks houden.
Je kunt het gesprek (duur: 26 min.) terugluisteren als online stream of via de item-podcast van Nooit Meer Slapen.
Özcan Akyol in Kunststof Radio
Schrijver Özcan Akyol, geboren in 1984 en opgegroeid in een arbeiderswijk in Deventer, is ook iemand die zich heeft ontworsteld aan een een moeilijke jeugd. Zijn hamertenen, gevolg van het langdurig dragen van te kleine schoenen, staan symbool voor het gebrek aan aandacht dat er in het gezin voor de kinderen was. En dan is er zijn vader, Turis, die het gezinsleven ontwricht met zijn drankzucht, overspel, ruziezoekerij, onberekenbaarheid en intimidaties. De onlangs uitgekomen roman Turis is een literaire vadermoord en leverde hem ook het inzicht op dat hij erg op zijn vader lijkt. Dat laatste vertelt hij in het gesprek dat Coen Verbraak met hem had voor Kunststof Radio.
“Ik was bezig om in dat boek te achterhalen waarom hij zo is geworden, waarom hij dat gedrag vertoont. Alleen, terwijl ik dat aan het schrijven was, was er nog een andere verhaallijn en dat ging dan meer over de ik-figuur, dus over mezelf, dat durf ik dus wel te zeggen. En ik kwam al schrijvende tot de conclusie: ja, maar ik doe precies hetzelfde. Ik bedonder mijn vriendin ook, ik hou ook van een drankje – ik zit nu weer aan het bier hier zoals je ziet – en ik heb ook weinig vrienden en ik heb eigenlijk meer ruzie dan dat ik vrede heb op een dag.”
Volgens Akyol is het zijn lot dat hij op zijn vader lijkt. Het is de kunst te accepteren wie je bent, want het is genetisch bepaald. Het enige verschil met zijn vader is dat hij in tegenstelling tot zijn vader zelfinzicht heeft en zich van zijn mankementen bewust is. Een weinig maakbaar mensbeeld zou je zeggen, maar aanleg is voor hem geen excuus om passief te zijn en jezelf niet te ontwikkelen. Hij heeft zichzelf ontwikkeld, op een steeds hoger onderwijsniveau, zonder daarbij hulp of zelfs maar waardering van zijn ouders te hebben gekregen. Zijn ouders hebben zich volgens hem nooit verder ontwikkeld dan het punt waarop ze het bergdorpje in Turkije verruilden voor Nederland. Dat vindt hij weliswaar te verklaren – bijvoorbeeld omdat het Nederlandse subsidiebeleid ter ondersteuning van culturele identiteiten segregatie in de hand werkte – maar hij neemt het zijn ouders desalniettemin kwalijk.
Özcan Akyol: “Dus ik heb mij wel doorontwikkeld, maar ik denk dat mijn ouders nog precies dezelfde mensen zijn als in 1978.”
Coen Verbraak: “En moet je ze dat kwalijk nemen?”
Özcan Akyol: “Tuurlijk moet ik ze dat kwalijk nemen.”
Coen Verbraak: “Ja?”
Özcan Akyol: “Het is een totale passieve, laakbare houding die zij hebben aangenomen. En zij hebben totaal niet pro-actief gedacht van ‘wij moeten iets gaan doen in deze samenleving, zodat wij ook daadwerkelijk als volwaardige burgers kunnen meedoen in deze maatschappij en ook onze kinderen kunnen ondersteunen’.”
Hij noemt zijn ouders lapzwansen en hun passiviteit vindt hij onbegrijpelijk. Zo kan hij zich niet voorstellen dat hij zou emigreren en dan niet binnen een jaar de taal geleerd zou hebben. Als Coen Verbraak hem vraagt of hij zich voor zijn ouders schaamt, is het antwoord ronduit ja.
Luister het gesprek ook terug als je meer wilt weten over zijn angsten en hetgeen hij zijn dochter wil meegeven (duur: 55 min.). De online stream is o.a. beschikbaar via de website van de NPO.
Fouad Laroui in de Halve Marathons podcast
Ook homo universalis Fouad Laroui (geboren in 1958) vindt dat je je moet ontwikkelen en wel zo breed mogelijk. Dit zegt hij in gesprek met Aboud Bouzerda voor De Halve Marathons podcast. Deze halve marathons van 1,5 uur zijn een spin-off van de jaarlijks terugkerende Marathoninterviews van de VPRO, maar nu met jonge radiomakers als interviewer.
In tegenstelling tot Özcan Akyol had Fouad Laroui een vader die scholing enorm stimuleerde. De acht kinderen van het gezin Laroui groeiden op in Marokkaanse volkswijken, maar hun vader, die als postbode werkte, stuurde ze wel naar Franse scholen. Alle acht, ook de meisjes, gingen naar de universiteit. Op een dag verdween zijn vader, vermoedelijk ontvoerd door de geheime dienst vanwege zijn vakbondsactiviteiten.
Fouad Laroui studeerde in Parijs, promoveerde in de econometrie, werkte als ingenieur in Marokko, kwam in 1990 op uitnodiging van de Universiteit van Amsterdam naar Nederland en woonde enige tijd in Engeland. Hij is thuis in de alfa-, gamma- én bèta-wetenschappen en vindt dat de normaalste zaak van de wereld.
“Ik probeer geen onderscheid te maken tussen alle disciplines. Ik vind het heel jammer dat zo’n onderscheid bestaat. Ik vind het jammer dat mensen die bijvoorbeeld heel veel van bèta-wetenschappen weten, meestal nooit de tijd nemen om na te denken over sociale wetenschappen. (…) En andersom. (…) Want alleen met een connectie tussen die twee, dus alfa en bèta, kun je een compleet idee hebben van wat de werkelijkheid, de realiteit is.”
Hij is ook romancier, dichter en essayist. Hij houdt van taal en vindt het belangrijk dat je meerdere talen spreekt. Als je kind bent van ouders die een andere taal dan Nederlands of Engels spreken, heb je de kans om die taal intiem te leren kennen en dat opent een andere cultuur, een andere wereld. Idealiter zou hij zelf alle talen van de wereld willen leren.
Hij kan zich voorstellen dat je identiteitsproblemen kunt hebben als je een Nederlander bent, maar niet door iedereen zo gezien wordt.
Bijvoorbeeld als je Rachid heet of Abdou of wat dan ook en je bent gewoon Nederlander, hier geboren, getogen, maar je wordt soms toch aangekeken, je wordt gezien als iemand die eigenlijk toch niet honderd procent Nederlander is. Je hebt een andere huidskleur, ander haar. Dit kan ik niet bagatelliseren, want dat zijn echt problemen. Hoe je er mee om kunt gaan… (…) ik heb geprobeerd in dat boek Poldermarokkanen een paar anekdotes door te vertellen en die anekdotes gaan altijd in dezelfde richting en de conclusie is altijd ongeveer hetzelfde. De conclusie is dit: Laat je niet door anderen definiëren. Laat je niet definiëren door de blik van anderen. Als je in Nederland bent geboren, dan is de keus aan jou, niet aan de anderen, om jezelf te definiëren.”
Zelf heeft hij er geen probleem mee een buitenlander, een expat in Amsterdam te zijn: “Ik heb geen enkel identiteitsprobleem, ik weet wie ik ben”.
Luister het hele gesprek terug als online stream of als podcastaflevering via iTunes of RSS-feed. Eerder verschenen in de Halve Marathons podcast gesprekken met dichter Ellen Deckwitz, radio-dj en tv-presentator Dennis Weening, oud-politicus en mensenrechtenactivist Arjan El Fassed, cabaretier André Manuel en rapper Lil’ Kleine. Vanaf 6 mei komt een nieuwe serie van vier gesprekken online.
Alex Chalgren in This American Life
Zijn bravoure en het feit dat hij zijn leven in eigen hand genomen heeft, blijkt ook hetgeen student Alex Chalgren aanspreekt in presidentskandidaat Donald Trump. De twee gesprekken die producer Zoe Chase met Alex Chalgren voert voor This American Life vormen een van de meest interessante audio-portretten van een Trump-aanhanger die ik de afgelopen tijd gehoord heb.
Alex actieve inzet voor ‘Students for Trump’ ligt namelijk niet voor de hand. Hij is zwart, geadopteerd in een zwaar christelijk gezin en homoseksueel. Hij houdt zielsveel van zijn ouders, die grote moeite hebben met zijn geaardheid en hem hiervoor naar christelijke therapeuten en zielzorgers hebben gestuurd. Hij is ook zelf overtuigd christen, noemt zichzelf conservatief en de democratische (‘socialistische’) partij is daarom voor hem geen optie. Maar bij de kandidaat van zijn vader, de zeer conservatieve Ted Cruz, voelt hij zich als homo ook niet thuis.
Alex keuze voor Trump lijkt aanvankelijk ingegeven doordat hij van de Republikeinse kandidaten de meeste ruimte aan homoseksuelen lijkt te bieden en daarmee een kandidaat lijkt te zijn waarmee Alex tegenstrijdige elementen uit zijn leven kan verenigen. Dan zegt Trump dat hij als president wetten voor een homo-huwelijk op federaal niveau zal terugdraaien als hij daar de kans toe krijgt. Verandert Alex hierdoor van mening?
Je hoort het in akte 1 van aflevering 580 van This American Life (duur akte 1: ca. 30 min.).
Fighting for the Promised Land: A Story of Farming and Racism
Enige tijd geleden hoorde ik in de podcast Gravy een tamelijk onthutsend verhaal waarin mensen die hun leven in eigen hand wilden nemen enorm werden tegengewerkt, deels door institutionele rassendiscriminatie. Het gaat om veel zwarte boeren in (het zuiden van) Amerika, die met pijn en moeite in de loop der tijd landbouwgrond hadden gekocht – soms van de eigenaren voor wie ze eerder in loondienst hadden gewerkt – en dat later weer kwijt raakten, mede doordat het ministerie van landbouw ze niet alleen op geen enkele manier ondersteunde, maar ook een bureaucratie optuigde om ze het expres moeilijk te maken.
Het verhaal wordt verteld vanuit Shirley Sherrod, die nadat zij als 17-jarige mee moest maken hoe een blanke buurman haar vader intimideerde en beschoot, haar leven in het teken zette van de strijd voor landbouwgrondbezit door Afro-Amerikanen.
Je kunt het verhaal (duur: 50 minuten) beluisteren als online stream of als podcast-aflevering via iTunes of RSS-feed.
Tot slot nog een tip voor wie lekker gemaakt wil worden voor of wil nagenieten van de Jheronimus Bosch tentoonstelling in Den Bosch. Het BBC Radio 3 programma ‘Free Thinking’ maakte vanwege de tentoonstelling en het Bosch-Jaar een special over de schilder. Het begint met een reportage van presentator Matthew Sweet waarin hij met Gertjan van Rossem, plebaan van de Sint Jan, spreekt over de stad en het religieuze leven in de tijd van Bosch. Het middenstuk bestaat uit een goed gestuurd panelgesprek met kunsthistoricus Matthijs Ilsink en socioloog en programmamaker Tom Shakespeare over allerlei aspecten in het werk en leven van Bosch: van diens wereldbeeld en de materiële wereld waarin hij leefde tot de bespreking van een paar afzonderlijke schilderijen. Regelmatig worden daarbij parallellen getrokken met moderne kunstwerken zoals films van Tarantino of George Orwell’s 1984. De uitzending eindigt met een gesprek met regisseur Peter Greenaway, die bezig is de financiering rond te krijgen om het schilderij ‘De Tuin der lusten’ in een film tot leven te brengen.
De uitzending van 44 minuten kun je online terugluisteren en is ook beschikbaar als aflevering van de Arts and Ideas podcast.
De uil is een van de thema’s die de panelleden bespreken. Voor Tom Shakespeare is het een soort ‘Waar is Wally?’
Terug naar het begin van dit bericht.
Afgelopen maand luisterde ik naar nieuwe tracks en albums van mij bekende bands, zoals de Amsterdam Klezmer Band, El Pino and the Volunteers en Lucius. Veel voor mij nieuwe muziek leerde ik kennen via de Tom Robinson Introducing Mixtape (BBC Radio 6), zoals Rob Bravery, Masters In France, Andrew Steingold en Tamu Massif. Ik haalde langer geleden verschenen muziek in van o.a. Bewilder, het DJ Cam Quartet en Speedometer ft. James Junior. Muziek van de Belgische formatie 3/4 Peace hoorde ik in het Vrije Geluiden uurtje op NPO Radio 4. En ik stuitte op (bas)klarinetmuziek via de Mixtape (Luca Luciano) en via een interview met basklarinettiste Fie Schouten in Kunststof Radio (Oguz Büyükberbe).
De Hoorstaat playlist op SoundCloud vervang ik elke maand in zijn geheel. Aan de gelijknamige playlist op Spotify voeg ik elke maand tien nummers toe. Deze maand zijn dat nummers van Amsterdam Klezmer Band, Rob Bravery, Causes, Lucius, El Pino and the Volunteers, Speedometer ft. James Junior, Bewilder, Masters In France, Tamu Massif en het DJ Cam Quartet.
Terug naar het begin van dit bericht.
luisterberichten 
mei 11th, 2016 → 16:38
[…] luisteren: In de vorige Hoorstaat tipte ik de thema-uitzending Hieronymus Bosch anniversary van het BBC Radio 3 programma Free […]